Từ bảo vệ biên cương truyền thống đến bảo vệ chủ quyền số: Sự phát triển trong tư duy chiến lược về quốc phòng, an ninh của Đảng

Định hướng chiến lược về quốc phòng, an ninh (QPAN) là một trong những nội dung trọng yếu, thể hiện tầm nhìn và tư duy của Đảng Cộng sản Việt Nam trước những biến động phức tạp của tình hình thế giới, khu vực và trong nước. Đại hội XIII của Đảng (2021) đã xác lập một nền tảng vững chắc cho nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới. Kế thừa và phát triển tư duy đó, Dự thảo các văn kiện trình Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV (dự kiến đầu năm 2026) cho thấy những bước tiến mới, toàn diện và sâu sắc hơn, phản ánh sự thích ứng linh hoạt trước các thách thức an ninh truyền thống và phi truyền thống.

Trải qua quá trình tổ chức thực hiện Nghị quyết Đại hội XIII gắn với thực tiễn 40 năm đổi mới của đất nước, cùng với tổng kết, đánh giá lý luận về quốc phòng, an ninh, Đảng đã thu nhận kinh nghiệm, nhìn rõ các điểm hạn chế, từ đó trong Dự thảo văn kiện Đại hội XIV có những bước đánh giá, bổ sung và phát triển chiến lược rõ rệt. Bài viết này sẽ so sánh, phân tích các điểm kế thừa, khác biệt và điểm mới nổi bật trong định hướng QPAN giữa hai kỳ đại hội, từ đó đưa ra những nhận định về sự phát triển trong tư duy chiến lược của Đảng.

1. Tầm nhìn chiến lược: Từ “Từng bước hiện đại” đến “Nền quốc phòng, an ninh hiện đại”

Văn kiện Đại hội XIII xác định xây dựng Quân đội nhân dân, Công an nhân dân “cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại”. Trọng tâm là hiện đại hóa lực lượng vũ trang chủ lực, củng cố nền quốc phòng toàn dân để bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ. Dự thảo Văn kiện Đại hội XIV hướng tới xây dựng một nền QPAN hiện đại - bao hàm cả tiềm lực khoa học công nghệ, công nghiệp QPAN và mối liên kết với phát triển kinh tế - xã hội. Phạm vi bảo vệ mở rộng sang không gian mạng và chủ quyền số quốc gia. Đây là bước phát triển về chất trong tư duy chiến lược: chuyển từ việc tập trung hiện đại hóa chủ thể (lực lượng vũ trang) sang xây dựng một hệ sinh thái QPAN tổng thể, đồng bộ, hiện đại. Sự toàn diện này phản ánh nhu cầu về sức mạnh tổng hợp quốc gia, đảm bảo khả năng tự chủ cao hơn, bền vững hơn và sẵn sàng đối phó với mọi loại hình chiến tranh, đòi hỏi hiện đại hóa cả về trang bị và nghệ thuật quân sự, cơ chế vận hành của hệ thống chính trị.

2. Thế trận QPAN: Nhấn mạnh “Thế trận lòng dân”

Đại hội XIII tập trung xây dựng, củng cố các khu vực phòng thủ; tăng cường tiềm lực QPAN ở địa phương. Dự thảo Đại hội XIV ngoài củng cố phòng thủ địa phương còn nhấn mạnh “thế trận lòng dân” như nền tảng cốt lõi của sức mạnh tổng hợp. Trong bối cảnh chiến tranh thông tin và chiến tranh tâm lý ngày càng tinh vi, “thế trận lòng dân” được xem là pháo đài vững chắc để bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng và sự ổn định của chế độ. Sự nhấn mạnh này thể hiện sự kiên định với bản chất cách mạng của Đảng, nơi yếu tố chính trị - xã hội, niềm tin của nhân dân luôn là nhân tố quyết định. Củng cố “thế trận lòng dân” là củng cố nền tảng tư tưởng, chính trị của chế độ, làm cho sức mạnh bảo vệ Tổ quốc trở nên bền vững, không thể bị đánh bại từ bên trong.

3. Khoa học công nghệ và công nghiệp quốc phòng (CNQP): Trụ cột chiến lược và mũi nhọn quốc gia

Văn kiện Đại hội XIII xác định KHCN là yếu tố quan trọng để hiện đại hóa Quân đội, Công an; CNQP phát triển theo hướng lưỡng dụng, từng bước tự chủ. Dự thảo Đại hội XIV nâng khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo lên thành trụ cột đột phá, xác lập CNQP, an ninh tự chủ, tự cường, hiện đại, trở thành mũi nhọn công nghiệp quốc gia. Đây là sự thay đổi tư duy mang tầm chiến lược. CNQP được nhìn nhận là động lực tăng trưởng quan trọng của nền kinh tế, có khả năng tạo ra sản phẩm công nghệ cao, lan tỏa công nghệ lưỡng dụng sang các lĩnh vực dân sự. Điều này đòi hỏi những chính sách đột phá về cơ chế đầu tư, nghiên cứu và phát triển (R&D), đặc biệt là cơ chế thu hút nhân tài và hợp tác công - tư để làm chủ công nghệ lõi, thực hiện mục tiêu tự chủ, tự cường về quốc phòng trong bối cảnh hội nhập sâu rộng.

4. An ninh phi truyền thống: Xác lập “Mặt trận không gian mạng”

Văn kiện Đại hội XIII đề cập ứng phó với thách thức an ninh phi truyền thống, nhưng Dự thảo Đại hội XIV đã xác lập rõ ràng không gian mạng là một mặt trận chiến lược mới, mặt trận không khói súng cần phải bảo vệ. Nhiệm vụ bảo đảm an ninh mạng, an ninh số, an ninh, an toàn thông tin; bảo đảm an ninh dữ liệu, bảo vệ dữ liệu cá nhân được đặt ra một cách cấp thiết và có tính hệ thống. Việc bảo vệ chủ quyền số được xem là yếu tố cốt tử bảo đảm an ninh chính trị nội bộ và ổn định xã hội. Sự thay đổi này là tất yếu khách quan khi các cuộc tấn công mạng, chiến tranh thông tin đã trở thành công cụ đe dọa trực tiếp đến hạ tầng trọng yếu quốc gia và sự ổn định của chế độ. Nó chính thức mở rộng phạm vi bảo vệ Tổ quốc từ biên giới vật lý sang lãnh thổ số, đặt ra yêu cầu cấp bách về việc xây dựng lực lượng chuyên trách tinh nhuệ và làm chủ các công nghệ lõi về an ninh mạng. Đây là minh chứng rõ ràng cho tư duy chiến lược không gian ba chiều (vật lý, thông tin, số) của Đảng.

KẾT LUẬN

Qua so sánh giữa định hướng quốc phòng, an ninh trong Văn kiện Đại hội XIII và Dự thảo các văn kiện Đại hội XIV, có thể thấy tư duy chiến lược của Đảng đã phát triển rõ rệt. Những điểm mới này không chỉ là sự kế thừa mà là sự phát triển về chất trong việc xây dựng thế và lực bảo vệ Tổ quốc, thể hiện tầm nhìn xa, trông rộng của Đảng. Sự phát triển trong tư duy chiến lược tại Dự thảo văn kiện trình Đại hội XIV thể hiện ý chí và quyết tâm chính trị cao của Đảng. Đây chính là kim chỉ nam để toàn Đảng, toàn dân và toàn quân ta tiếp tục xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa trong mọi tình huống, giữ vững môi trường hòa bình, ổn định để phát triển đất nước phồn vinh trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.

Trung tá Nguyễn Đình Khải - Phó Trưởng phòng Tham mưu