Quy định về nguồn chứng cứ “Dữ liệu điện tử” trong Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015

18/07/2019 12:00 812

1. Bộ luật Tố tụng hình sự (TTHS) năm 2015 chính thức quy định dữ liệu điện tử (DLĐT) là nguồn chứng cứ (điểm c Khoản 1 Điều 87. Nguồn chứng cứ); đồng thời quy định cụ thể về trình tự, thủ tục thu thập DLĐT trong quá trình giải quyết vụ án hình sự. Điều 99 Bộ luật TTHS 2015 quy định về DLĐT như sau:

(1) DLĐT là ký hiệu, chữ viết, chữ số, hình ảnh, âm thanh hoặc dạng tương tự được tạo ra, lưu trữ, truyền đi hoặc nhận được bởi phương tiện điện tử.

(2) DLĐT được thu thập từ phương tiện điện tử, mạng máy tính, mạng viễn thông, trên đường truyền và các nguồn điện tử khác.

(3) Giá trị chứng cứ của DLĐT được xác định căn cứ vào cách thức khởi tạo, lưu trữ hoặc truyền gửi DLĐT; cách thức bảo đảm và duy trì tính toàn vẹn của DLĐT; cách thức xác định người khởi tạo và các yếu tố phù hợp khác.

Về bản chất, DLĐT tồn tại dưới dạng ký hiệu, chữ viết, chữ số, hình ảnh, âm thanh hoặc dạng tương tự, được lưu và truyền đi bởi thiết bị có bộ nhớ kỹ thuật số, có thể phục hồi, phân tích, tìm được dữ liệu, kể cả đã bị xóa, bị ghi đè, dưới dạng ẩn, đã mã hóa, có thể đọc được, nhìn thấy được, ghi lại, sử dụng làm chứng cứ. Có thể phân chia DLĐT thành 02 loại: ⁽¹⁾DLĐT được lưu trữ trên các phương tiện điện tử (như máy tính, điện thoại di động, các thiết bị ghi âm, ghi hình, các thiết bị lưu trữ: thẻ nhớ, USB, ổ cứng, ổ đĩa quang…); ⁽²⁾ DLĐT lưu trên mạng máy tính, mạng viễn thông hoặc đường truyền internet (như trong hộp thư điện tử, phần mềm liên lạc viễn thông -Facebook, Zalo, Skyper, Messenger, Viber…) hay nick chat của tội phạm).

2. Thu thập DLĐT là tổng thể các hoạt động phát hiện, ghi nhận, thu giữ, tạm giữ, bảo quản tại chỗ đối với DLĐT của cơ quan có thẩm quyền theo đúng trình tự, thủ tục mà pháp luật quy định.

Phát hiện DLĐT là khâu đầu tiên, hết sức quan trọng của việc thu thập DLĐT. Để phát hiện DLĐT có nhiều biện pháp khác nhau. Dưới góc độ chủ thể là cơ quan Công an thì có thể bao gồm các nhóm biện pháp như: Điều tra, trinh sát, biện pháp hành chính, vận động quần chúng… Tuy nhiên, DLĐT là một trong những loại nguồn của chứng cứ nên việc phát hiện DLĐT cũng phải tuân theo các quy định của Bộ luật TTHS về thu thập chứng cứ. Mặt khác, phát hiện DLĐT phải là trực tiếp phát hiện để tiến hành sao lưu, phục hồi, thu giữ, tạm giữ chứ không phải thông qua khâu trung gian. Theo quy định của Bộ luật TTHS 2015, có thể phát hiện, thu thập DLĐT thông qua một trong các biện pháp sau:

(1) Khám nghiệm hiện trường (Điều 201).

(2) Khám xét người, chỗ ở, nơi làm việc, địa điểm, phương tiện (Điều 194, 195):

(3) Sử dụng các biện pháp điều tra tố tụng đặc biệt (Điều 223, 224).

(4) Yêu cầu cơ quan, tổ chức, cá nhân cung cấp DLĐT (Khoản 1 Điều 88)

(5) Khám xét khẩn cấp, giữ người trong trường hợp khẩn cấp, bắt người phạm tội quả tang (Điều 110, 111).

Khi thu thập, chặn thu, sao lưu DLĐT từ phương tiện điện tử, mạng máy tính, mạng viễn thông hoặc trên đường truyền, cơ quan tiến hành tố tụng phải lập biên bản và đưa vào hồ sơ vụ án (Khoản 2 Điều 107), đảm bảo tạm giữ kịp thời, đầy đủ, mô tả đúng thực trạng và niêm phong ngay sau khi tạm giữ theo quy định của pháp luật. Khi tạm giữ các phương tiện điện tử có thể thu thiết bị ngoại vi kèm theo và các tài liệu có liên quan (Điều 196) nhằm tránh tình trạng sót lọt DLĐT cần thu giữ.

Ngoài việc thu thập DLĐT, Bộ luật TTHS 2015 còn quy định việc phục hồi, tìm kiếm, giám định DLĐT (Khoản 3 Điều 107). Đây là trường hợp DLĐT đã bị xóa, cần phục hồi để phục vụ điều tra thì CQĐT ra quyết định trưng cầu giám định để cơ quan giám định tiến hành phục hồi, giám định DLĐT. Việc phục hồi, tìm kiếm, giám định DLĐT chỉ được thực hiện trên bản sao; kết quả phục hồi, tìm kiếm, giám định phải chuyển sang dạng có thể đọc, nghe hoặc nhìn được (Khoản 4 Điều 107).

Quá trình bảo quản, phục hồi, phân tích DLĐT phải tuân thủ nghiêm túc các quy định của Bộ luật TTHS. Các phương tiện điện tử, DLĐT bị tạm giữ hoặc bị niêm phong phải được bảo quản nguyên vẹn (Điều 199) và được bảo quản như vật chứng. Khi xuất trình chứng cứ là DLĐT phải kèm theo phương tiện lưu dữ liệu hoặc bản sao DLĐT (Khoản 5 Điều 107). Khi nhận được quyết định trưng cầu giám định của cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng thì cá nhân, tổ chức được trưng cầu có trách nhiệm thực hiện phục hồi, tìm kiếm, giám định DLĐT (Khoản 3 Điều 107)./.

Linh Đỗ

Tin liên quan

Thông tin cần biết

02/05/2024

Nội dung trong file đính kèm 22/12/2023

Qua xác minh, N.guyễn T.hị L.ệ T.hương (sinh 1994, cư trú tại: xã Tịnh Long, TP Quảng Ngãi) Nhân viên tiếp thị sản phẩm trên cho biết: Khoảng 12h30' cùng ngày nhận yêu cầu từ L.ê T.ấn H.ải (sinh 1988, cư trú tại xã Nghĩa ‎Thuận, huyện Tư Nghĩa) - Quản lý sản phẩm N.. của nhãn hiệu N..., T.hương đến ‎Công ty TNHH MTV T.uyết K.a (88 B.à T.riệu, TP Quảng Ngãi) nhận sản phẩm đến Trường Tiểu học ‎Trần Văn Trà tiếp thị, gồm: 19 lốc sữa nhãn nhiều N... và 01 túi 50 gói thạch trái ‎cây N... (tặng kèm khi bán sữa).
Sau khi bán được 11 lốc sữa và tặng túi 50 gói ‎thạch rau cau, thì có nhiều học sinh sử dụng bị ngộ độc phải chuyển cấp cứu ‎tại Bệnh viện Sản - Nhi tỉnh Quảng Ngãi.‎
Ngay khi vụ việc xảy ra, Giám đốc Công an tỉnh đã chỉ đạo lực lượng Công an phối hợp Quản lý thị trường, Y tế, Chi cục vệ sinh ATTP và CDC Quảng Ngãi điều tra, làm rõ.
Hiện Bệnh viện Sản – Nhi tỉnh đang khám và theo dõi sức khỏe cho các em, chưa ghi nhận trường hợp nào chuyển biến nặng.
Vụ việc trên là bài học cảnh tỉnh về đồ ăn thức uống trước các cơ sở giáo dục khi bán cho học sinh sử dụng. Trước đó, ngày 02/12/2023, Giám đốc Công an tỉnh đã có Công văn số 6476/VC-PV01(TMCS) chỉ đạo Công an cơ sở tăng cường phối hợp kiểm tra, xử lý các hàng quán trước cổng trường mua bán các loại đồ ăn, thức uống không rõ nguồn gốc, xuất xứ, nghi có chứa chất ma tuý./.

08/12/2023

I. Đối tượng tuyển chọn

Công dân Việt Nam, cán bộ, công chức, viên chức đang công tác tại các bộ, ngành ở Trung ương và địa phương, hoặc sĩ quan, quân nhân chuyên nghiệp đang phục vụ trong Quân đội nhân dân Việt Nam, người hưởng lương trong lực lượng vũ trang nhân dân, người làm việc trong tổ chức cơ yếu; học sinh, sinh viên đã tốt nghiệp đại học hoặc có trình độ cao hơn, chuyên ngành công nghệ thông tin, tin học, điện tử viễn thông, kỹ thuật điện, kỹ thuật điện - điện tử, điện lạnh, điện dân dụng, điện công nghiệp.

II. Phương thức tuyển chọn: Xét tuyển

III. Số lượng cần tuyển

- 11 chỉ tiêu cán bộ công nghệ thông tin (Quản trị mạng; Máy chủ; Quản trị cơ sở dữ liệu; Phân tích dữ liệu; Phần mềm, ứng dụng).

- 01 chỉ tiêu cán bộ kỹ thuật (điện, điều hòa chính xác, ắc quy, bể dầu và phòng cháy, chữa cháy hệ thống công nghệ thông tin).

*Toàn văn Thông báo xem tại file đính kèm./.

08/12/2023

Ba cảnh báo phát đi chưa ráo mực, ngày 03/12/2023, Công an tỉnh Quảng Ngãi tiếp nhận thủ đoạn mới lừa đảo trực tuyến bằng việc "điều chỉnh dữ liệu quốc gia cấp 2", cụ thể:

Khoảng 10h00' sáng ngày 03/12/2023, một người dân (gốc Quảng Ngãi) hiện cư trú ở TP. Hồ Chí Minh nhận được cuộc gọi từ số 0395.719.46... thông báo "dữ liệu cấp 2" do phường cập nhật chuyển lên quận bị nghẽn, đề nghị lên quận điều chỉnh, hoặc sẽ có người hỗ trợ qua zalo.

Khoảng 30' sau, có 02 số máy 0866.656.46..., 0394.999.24... giới thiệu là "nhân viên hướng dẫn" ở quận hỗ trợ người dân tải App "dichvucong" bằng cách đăng nhập Google tải "dichvucong.lgov.net" (Hình 1) với điều kiện máy smatphone có hệ điều hành Android.

Hình 1

Do máy smatphone người dân này không trùng hệ điều hành, nên mượn tạm máy của người cha ruột (mới nghỉ hưu, từ Quảng Ngãi vào thăm con) thao tác.

Khi tải được ứng dụng, "nhân viên hướng dẫn" yêu cầu đăng nhập kích hoạt ứng dụng bằng số điện thoại cá nhân và tự tạo một mật khẩu (Hình 2).

Hình 2

Khi ứng dụng dichvucong.lgov.net được kích hoạt, máy hiện tỷ lệ % kích hoạt (Hình 3).

Hình 3

Kích hoạt xong, không liên lạc được với "nhân viên hướng dẫn" để làm bước tiếp theo.

Người cha nghi ngờ, kiểm tra lại tài khoản ngân hàng VCB trên máy smatphone thì toàn bộ 83 triệu tiền lương tích cóp đã mất.

Kiểm tra biến động tài khoản ngân hàng, thì thời điểm kích hoạt ứng dụng cũng là lúc hai lần tiền chuyển qua tài khoản ngân hàng của kẻ gian.

Vụ việc đang được kiểm tra, xác minh.

KHUYẾN CÁO:

1. Lực lượng Công an hỗ trợ người dân kích hoạt định danh điện tử VNeID trực tiếp.

2. Mọi trường hợp khi kích hoạt thì không có lỗi, trừ trường hợp người dân cung cấp sai số điện thoại hoặc thay số điện thoại thì phải đăng ký lại trực tiếp tại Đội CSQLHC về TTXH Công an cấp huyện hoặc báo trực tiếp cho Công an cấp xã để cấp xã báo Công an cấp huyện điều chỉnh, hoàn toàn không hỗ trợ qua cuộc gọi hay trang mạng xã hội nào.

3. Mọi trường hợp thắc mắc về ứng dụng VNeID, người dân cần liên hệ với công an cơ sở nơi cư trú để được hỗ trợ./.

04/12/2023