Đừng để bị dẫn dắt bởi AI

Mới đây, xuất hiện một MV ca nhạc với nội dung thể hiện tình yêu quê hương, đất nước trong không khí hướng về ngày kỷ niệm trọng đại của dân tộc. Tuy nhiên, về mặt hình ảnh, MV lại sử dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo để tái hiện lịch sử, gây nhiều tranh cãi. Thay vì sử dụng các cảnh quay chân thực, khí thế hào hùng, MV tái hiện các hình ảnh bị méo mó nghiêm trọng ở nhiều chi tiết lịch sử như: nóc hầm Đờ Cát tại Điện Biên Phủ không giống thực tế; lá cờ Tổ quốc – biểu tượng thiêng liêng của dân tộc – xuất hiện trên nền xanh thay vì nền đỏ; xe Jeep bị bắn cháy lại cắm cờ; hình ảnh người chiến sĩ lại mặc quân phục Mỹ; người bị cụt đầu vẫn đứng trên nóc hầm. Nguy hiểm hơn, nhiều phân cảnh lịch sử bị mô tả sai hoàn toàn về bối cảnh không gian, như: anh hùng Trần Quốc Toản bóp nát quả cam – vốn diễn ra tại hội nghị Bến Bình Than – lại được ghép vào không gian giữa núi non trùng điệp; hay trích đoạn hành quân giữa thời kháng chiến lại bị tái hiện thành cảnh hành quân giữa ban ngày trên đồi trống; hoặc họa tiết trống đồng Đông Sơn – vốn mang giá trị văn hóa ngàn năm – bị biến dạng, mất đi sự tinh xảo vốn có… Những hình ảnh sai lệch này gây ảnh hưởng trực tiếp đến người xem, đặc biệt là giới trẻ khi tiếp nhận thông tin về lịch sử dân tộc.

Trong bối cảnh sức lan tỏa trên mạng xã hội rất lớn, một sản phẩm nghệ thuật – hay bất kỳ sự vật, hiện tượng nào khác – nếu lạm dụng công nghệ AI để sáng tạo một cách thiếu kiểm soát sẽ gây nguy hiểm, làm sai lệch bản chất, nhất là với các nội dung liên quan đến lịch sử và chủ quyền dân tộc. Thậm chí, nếu nguồn dữ liệu AI được huấn luyện từ các nguồn trái phép, không hợp pháp, thì sản phẩm tạo ra sẽ mang tư tưởng lệch lạc, thiếu rõ ràng, gây nguy hại cho xã hội.

Chúng ta không thể phủ nhận việc sử dụng công nghệ để làm mới nội dung, giúp người xem cảm nhận thực tế hơn, hiểu sâu sắc hơn. Tuy nhiên, những giá trị cốt lõi cần được giữ gìn: trung thực, chính xác. Nếu để sản phẩm bị máy móc hóa, chúng sẽ trở nên vô hồn, sai lệch các giá trị không thể chối bỏ. Việc kiểm soát đầu ra của AI không chỉ dừng lại ở vài câu lệnh từ bàn phím (prompt), mà cần phải có sự hiểu biết sâu sắc về các giá trị cốt lõi, kiến thức liên quan, và phải chỉnh chu, đánh giá toàn diện sản phẩm theo các tiêu chí cụ thể.

Trong tác phẩm Đời thừa, nhà văn Nam Cao từng viết: “Sự cẩu thả trong bất cứ nghề gì cũng là một sự bất lương rồi…” Câu nói này không chỉ thể hiện thái độ khắt khe của Nam Cao đối với công việc sáng tạo nghệ thuật, mà còn là triết lý về trách nhiệm của người nghệ sĩ đối với xã hội. Do đó, mỗi chúng ta khi ứng dụng công nghệ cần có trách nhiệm kiểm soát sản phẩm tạo ra, đừng để máy móc, công nghệ dẫn lối như những con người vô hồn.

Xuân Quang