Bạo lực học đường - Góc nhìn xã hội và an ninh, trật tự

Thống kê các vụ việc báo chí đưa tin cho thấy, số vụ việc liên quan đến BLHĐ, đặc biệt là các hành vi gây rối trật tự, cố ý gây thương tích, có xu hướng tăng cả về số lượng và mức độ nghiêm trọng. Chỉ tính từ tháng 7/2025 đến nay, hàng loạt vụ việc nghiêm trọng đã xảy ra tại nhiều địa phương như Thanh Hóa, Đắk Lắk, Bạc Liêu, Cần Thơ, Hà Nội..., gây tác động mạnh mẽ đến dư luận.

Vừa qua, Cơ quan cảnh sát điều tra Công an TP. Hà Nội đã ra quyết định khởi tố vụ án, khởi tố hai bị can N.Q.A. (17 tuổi) và P.T.Đ. (18 tuổi, cùng trú xã Sóc Sơn, Hà Nội) để điều tra về hành vi làm nhục người khác và gây rối trật tự công cộng. Qua xác minh, ngày 15/10/2025, do mâu thuẫn, chửi nhau trên mạng xã hội, nhóm của A. và Đ. tìm nam sinh N.Đ.H. (15 tuổi) để giải quyết mâu thuẫn. Khi phát hiện H., các nghi phạm chặn xe, ép em đến khu tái định cư thuộc thôn Dược Hạ, quỳ xuống rồi bò, liếm biển xe máy, đồng thời sử dụng điện thoại quay video cảnh ép H. phải xin lỗi và dùng tay chân đấm đá em và đăng lên mạng xã hội TikTok. Hay như tại địa bàn tỉnh Quảng Ngãi, vụ việc xảy ra tại xã Đăk Mar khoảng giữa tháng 7/2025, chỉ vì mâu thuẫn nhỏ nhặt xuất phát từ những bình luận trên mạng xã hội, em T. học sinh Trường THCS Đăk Mar bị một nhóm học sinh đánh hội đồng tại rẫy cà phê tại xã Đăk Hà. Hoặc vụ việc nghiêm trọng xảy ra tại trường Trường THPT Đặng Thai Mai, xã Quảng Bình, tỉnh Thanh Hóa), do mâu thuẫn bộc phát dẫn đến xô xát làm 01 học sinh bị đâm tử vong.

Nếu trước đây, các vụ xô xát giữa học sinh thường chỉ dừng lại ở mức mâu thuẫn cá nhân, thì thời gian gần đây, BLHĐ đã chuyển hóa mạnh mẽ về tính chất. Bạo lực không chỉ dừng lại ở hành vi đơn lẻ mà đã mang tính chất cố ý, có tổ chức, thậm chí tiềm ẩn yếu tố hình sự. Sự phát tán nhanh chóng trên mạng xã hội đã khiến hậu quả lan tỏa sâu rộng, ảnh hưởng tiêu cực đến nhận thức, hành vi và tâm lý của học sinh. Từ góc độ ANTT, những hành vi này không chỉ là vi phạm đạo đức học đường nghiêm trọng, mà còn là nguồn phát sinh tội phạm vị thành niên cần được kiểm soát chặt chẽ.

Nguyên nhân đa chiều: Khoảng trống quản lý và sự tác động của công nghệ

BLHĐ là hệ quả của nhiều nguyên nhân đan xen, nhưng tựu trung lại, có thể thấy rõ những “khoảng trống” trong quản lý và giáo dục. Thứ nhất, đó là khoảng trống quản lý giữa ba chủ thể quan trọng nhất: gia đình – nhà trường – xã hội. Nhiều phụ huynh thiếu kỹ năng quản lý và đồng hành cùng con cái trong giai đoạn khủng hoảng tâm lý tuổi dậy thì. Nhà trường đôi khi đặt nặng thành tích, lơ là công tác giáo dục đạo đức, kỹ năng sống và tư vấn tâm lý. Nhiều vụ việc xảy ra ở khu vực vắng người, ngoài tầm giám sát của giáo viên và phụ huynh, gây khó khăn cho Công an cơ sở trong việc phát hiện và ngăn chặn sớm. Thứ hai, mạng xã hội đã trở thành chất xúc tác khuếch đại bạo lực. Các clip đánh nhau, làm nhục bạn học được phát tán như “trò tiêu khiển”, cổ súy, kích động tâm lý đám đông, làm lệch lạc giá trị đạo đức và tạo hiệu ứng bắt chước nguy hiểm. Bên cạnh đó, các nội dung bạo lực từ game online, phim ảnh không được kiểm soát chặt chẽ đã tiêm nhiễm tư tưởng “giải quyết mâu thuẫn bằng nắm đấm” vào một bộ phận giới trẻ. Thứ ba, cơ chế phối hợp giữa Nhà trường, Công an và gia đình còn thiếu chặt chẽ, thiếu tính phản ứng nhanh. Thông tin về mâu thuẫn học sinh thường đến chậm, khi sự việc đã trở nên nghiêm trọng. Các mô hình phối hợp vẫn nặng về hình thức, thiếu chiều sâu và tính thường xuyên, liên tục. Cuối cùng, việc xử lý chưa đủ sức răn đe, việc xử lý các hành vi BLHĐ đôi khi còn nương nhẹ, chủ yếu dừng ở mức kiểm điểm hoặc hòa giải nội bộ. Điều này khiến người vi phạm coi thường kỷ luật và pháp luật, dễ dàng tái phạm. Việc thiếu các chế tài giáo dục đặc thù, hiệu quả đối với người dưới 18 tuổi vi phạm cũng là một rào cản lớn.

Vai trò then chốt của lực lượng Công an cơ sở

Trong bối cảnh hệ thống chính quyền địa phương được tổ chức theo mô hình hai cấp (tỉnh - xã/phường) kể từ ngày 01/7/2025, lực lượng Công an xã hiện nay giữ vai trò là “lá chắn đầu tiên” trong bảo đảm ANTT tại cơ sở, bao gồm cả an ninh học đường. Với đặc thù “gần dân, sát dân, hiểu dân”, lực lượng Công an xã có lợi thế lớn trong việc nắm chắc nhân khẩu, địa bàn và mối quan hệ xã hội của thanh thiếu niên, từ đó có thể phát hiện sớm dấu hiệu mâu thuẫn có nguy cơ chuyển hóa thành bạo lực.

Thực tiễn đã chứng minh hiệu quả của nhiều biện pháp phòng ngừa. Đó là việc phối hợp định kỳ với các trường học để xây dựng quy chế phòng, chống BLHĐ, thiết lập kênh thông tin nhanh hai chiều qua các nhóm liên lạc với nhà trường và phụ huynh. Bên cạnh đó, việc tăng cường tuần tra, kiểm soát khu vực cổng trường, quán Internet và các tụ điểm tụ tập thanh thiếu niên sau giờ học đã giúp giảm thiểu đáng kể các vụ việc. Quan trọng hơn, lực lượng Công an đã và đang tích cực phối hợp với các đơn vị An ninh mạng để phát hiện, ngăn chặn các nhóm kín kích động “đánh hội đồng” hoặc “thách đấu” trên không gian mạng. Điều này càng cho thấy, ở đâu Công an cơ sở chủ động, phối hợp chặt chẽ với ngành giáo dục, ở đó tình hình BLHĐ được kiểm soát và trấn áp hiệu quả hơn.

Giải pháp đồng bộ: Kiên quyết xử lý và ngăn chặn từ gốc

Để phòng, chống BLHĐ một cách căn cơ, cần triển khai đồng bộ hệ thống giải pháp, bắt đầu từ việc kiện toàn cơ chế phối hợp.

Một mặt, các đơn vị cần thiết lập quy chế phối hợp ba bên (Công an  - Giáo dục - Chính quyền xã) rõ ràng về trách nhiệm, chế độ thông tin và quy trình xử lý vụ việc. Nghiên cứu đưa tiêu chí “an ninh học đường” vào đánh giá thi đua hàng năm của các địa phương, tạo động lực cho các cấp chính quyền vào cuộc quyết liệt. Xây dựng và nhân rộng mô hình “Công an xã phụ trách an ninh trường học”.

Mặt khác, phải kiên quyết xử lý, không có vùng cấm. Đối với các vụ việc có dấu hiệu tội phạm, phải khẩn trương điều tra, củng cố hồ sơ và xử lý nghiêm minh theo quy định của pháp luật, bất kể đối tượng là ai. Việc công khai phù hợp kết quả xử lý trên các phương tiện thông tin đại chúng sẽ có tác dụng răn đe, giáo dục phòng ngừa chung rất lớn. Đồng thời, cần đổi mới công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật. Thay vì các buổi tuyên truyền khô cứng, cần xây dựng các chương trình trực quan, sinh động hơn: tổ chức các phiên tòa giả định xét xử tội phạm liên quan đến bạo lực học đường; trình chiếu các phóng sự về cuộc sống của người phạm tội trong trại giam, nỗi đau của nạn nhân và gia đình họ.

Gia đình cần trở thành “pháo đài đầu tiên” bảo vệ nhân cách, trang bị kỹ năng quản lý cảm xúc cho con cái. Nhà trường cần xây dựng mô hình “Trường học hạnh phúc, an toàn, không bạo lực”, lồng ghép giáo dục pháp luật và kỹ năng sống vào chương trình. Cần có chế tài mạnh mẽ hơn đối với các nền tảng mạng xã hội trong việc kiểm duyệt, ngăn chặn và gỡ bỏ các nội dung độc hại, bạo lực. Báo chí và truyền thông cần đưa tin có trách nhiệm, tránh giật gân, không lan truyền clip bạo lực, tập trung vào các giải pháp và gương điển hình tích cực.

Bạo lực học đường là một vấn đề xã hội gây hậu quả nghiêm trọng và lâu dài cho sự phát triển nhân cách của thế hệ trẻ và sự ổn định của xã hội. Những vụ việc đau lòng xảy ra liên tiếp là lời cảnh tỉnh sâu sắc, cho thấy không thể có bất kỳ sự chủ quan, lơ là nào trong công tác phòng, chống. Điều này đòi hỏi sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị và toàn xã hội. Trong đó, mỗi gia đình phải là một tế bào vững chắc, mỗi nhà trường phải là một môi trường an toàn, và lực lượng Công an nhân dân, đặc biệt là Công an cơ sở, tiếp tục phát huy vai trò nòng cốt, hành động quyết liệt và chủ động hơn nữa, để mỗi ngày đến trường của các em thực sự là một ngày vui, góp phần xây dựng một xã hội trật tự, kỷ cương và văn minh.

Trung tá Nguyễn Đình Khải - Phó Trưởng Phòng Tham mưu